Neni IV i Akteve të Marrëveshjeve të FMN-së, miratuar nga OKB-ja në vitin 1944, parashikon që çdo anëtar merr përsipër të bashkëpunojë me Fondin dhe anëtarët e tjerë për të siguruar marrëveshje të rregullta shkëmbimi dhe për të promovuar një sistem të qëndrueshëm të kurseve të këmbimit. Bazuar në këtë të drejtë, gjatë muajit mars 2018, një mision i FMN vizitoi Tiranën, me qëllim të kryerjes së monitorimit të zhvillimeve ekonomike për diskutimet mbi Kuadrin për Monitorimin Pas Programit (PPM). Shqipëria, e cila ka qenë anëtare e FMN-së që nga viti 1991, ka marrë kredi të konsiderueshme nga FMN.
Procesi PPM fillon pas mbarimit të këtyre programeve, me një fokus të veçantë në dobësitë dhe rreziqet relevante.
Deklarata e lëshuar nga misioni theksoi stabilitetin e mjedisit makroekonomik dhe politik në Shqipëri. Kushtet e financimit janë jashtëzakonisht të favorshme pasi inflacioni dhe normat e interesit mbeten shumë të ulëta. Rritja e PBB-së prej 3.9% në vitin 2017 dhe e vlerësuar në masën 3.7% në vitin 2018, e bën atë ritmin më të shpejtë të rritjes ekonomike në rajon.
Investimet dhe eksportet po rriten, të mbështetur nga rimëkëmbja e fortë ekonomike në partnerët tregtarë të BE-së, duke dhënë siguri të mbeten të lartë. Rezervat valutore të Bankës së Shqipërisë (BSH) janë të kënaqshme dhe mbështeten nga mbulimi gjashtëmujor i importit.
Sektori bankar vlerësohet i qëndrueshëm, likuid dhe fitimprurës, por numri i madh i kredive të këqija dhe vështirësitë në ekzekutimin e kolateralit, po e çojnë atë për poshtë. Ato kishin një rënie në masën 13.2% të kredive në fund të vitit 2017, kryesisht për shkak të zhvlerësimeve dhe ristrukturimeve. Pritet një përshpejtim i ekzekutimit të kolateralit për shkak të masave të fundit ligjore, kryesisht në lidhje me pagesat e suksesit për përmbaruesit dhe me rregullimin e marrëveshjeve jashtëgjyqësore.
FMN tërheq vëmendjen mbi faktin se për shkak të disa faktorëve, ky moment i rritjes ekonomike, mund të mos zgjasë. Rimëkëmbja e BE-së, e cila është kryesisht ciklike dhe rreziqet e mundshme globale mund të pakësojnë sigurinë dhe rritjen dhe mund të ndikojnë negativisht në Shqipëri nëpërmjet tregtisë, investimeve dhe kanaleve bankare. Faktorët ndikues të brendshëm themelorë janë rritja e detyrimeve kontingjente, borxhi publik dhe deficitet fiskale. Mungesa e lidhjes së infrastrukturës, informaliteti i lartë, vështirësia në vlerësimin e financave dhe kapitali i dobët njerëzor dëmtojnë më tej konkurrencën. Këto sfida për rritjen po rëndohen nga emigrimi i lartë nga Shqipëria.
Disa nga masat e propozuara nga FMN, në mënyrë që Shqipëria të jetë në gjendje të përballet me këto rreziqe të mundshme përfshijnë:
• Përshpejtimin e reformave për zbutjen e rreziqeve dhe ndërtimin e mbrojtjes kundër goditjeve të pafavorshme në të ardhmen. Nevojitet një konsolidim më i shpejtë fiskal për të krijuar amortizime politike. Duke pasur parasysh nivelin e lartë të borxhit publik, i cili tashmë është një nga më të lartët në rajon, i vlerësuar në masën 71.2% të PBB-së në fund të vitit 2017, është e nevojshme të paraqet një objektiv deficiti fiskal prej rreth 1% të PBB-së në 2 vjet.
• Nevojiten korniza më të forta të menaxhimit të investimeve buxhetore dhe publike për të zbutur rreziqet fiskale dhe për të zvogëluar humbjet e burimeve të rralla. Rritja e investimeve publike, kufizon autoritetet shqiptare, për të menaxhuar më mirë dhe prioritizuar këto projekte; për të zvogëluar vendimmarrjen e fragmentuar; për të forcuar proceset e vlerësimit të rrezikut në Ministrinë e Financave (MF); për të eliminuar praktikën e propozimeve të pa kërkuara; për të vlerësuar përvojën ndërkombëtare në lidhje me planin e qeverisë për krijimin e një banke zhvillimi për financimin e investimeve publike; për të ndërmarrë reforma për ringjalljen e sektorit shtetëror të energjisë elektrike.
• Përmirësimi i kapacitetit të menaxhimit të borxhit nga ana e MF-së.
• FMN identifikon të drejtat mbi pronësisë të dobëta dhe një sistem gjyqësor të korruptuar dhe joefikas si pengesat kryesore për tërheqjen e investimeve. Si rezultat, përparimi me reformat e filluara tashmë në këto sektorë shihet si themelore për tërheqjen e investimeve të mëdha.
• Përmirësimi i mbikëqyrjes dhe rregullimit të bankave, i përafruar me standardet e BE-së, do t’i siguronte Bankës së Shqipërisë mjetet për të menaxhuar më mirë rreziqet e bankave dhe për të ndërtuar amortizatorë të kapitalit. Monitorimi si rreptë i bankave duhet të forcohet më tej për të frenuar rrezikun e huamarrësve të mëdhenj dhe për të zbutur rrezikun e kreditimit të palëve të ndërlidhura. Banka e Shqipërisë duhet gjithashtu të përqëndrohet në reduktimin e shpejtë të bankave në pronësi të BE-së në Shqipëri, gjë që mund të çojë në një stres të sektorit financiar.
FMN kërkon që politikë-bërësit në Shqipëri të përdorin këto kohë të mira për të zbatuar axhendën e reformave strukturore dhe të përpiqen të zbusin rreziqet e mundshme të brendshme dhe të jashtme ekonomike, për të arritur një rritje të qëndrueshme ekonomike dhe për të vazhduar rrugën drejt integrimit në BE.
Drilona Likaj
Senior Accountant, Eurofast Global Albania
E: drilona.likaj@eurofast.eu
Please read our DISCLAIMER